Benzeşimler (Simülasyonlar)

Benzeşimler
Statik resim, canlandırma ve dijital videolar öğrenilecek kavram ve süreçlerin bir kopyasını bilgisayar ekranına aktarırken, diğer bir görsel gösterim biçimi olan benzeşimler öğrenilecek konuya ait dünyanın bir modelini öğrenciye sunar. Öğrenci bu modele ait değişkenleri farklı değerler vererek çalıştırır ve sonuçlarını inceler. Benzeşim modelleri konuya göre bir denklemler sistemi, bir yöntemler seti veya bir neden-sonuç seti olabilir. Bilgisayar benzeşimlerini canlandırmalardan ayıran özellik işte bu noktada kendini göstermektedir: Etkileşim. Eğer program bir modeli çalıştırırken (yani hareketlendirirken) öğrenciden konuya ait değişkenler için bir girdi istemiyor, kendi girdisini kendisi hazırlayıp kullanarak sonuca gidiyor ve öğrenci sadece seyrediyorsa, bu program bir gösteri veya canlandırmadır. Çünkü aynı işlem klasik bir video ile de yapılabilir ve orada da öğrenci etkileşimi yoktur (Laurillard, 1993). Benzeşim de canlandırma gibi bir gerçekliğin taklidini öğrenciye sunar, ancak bu gerçekliğe ilişkin değişkenlerin durumunu farklı koşullar ve değerler bağlamında incelemeye, onlarla etkileşmeye izin verir.
Benzeşimler gerçekleştirilmeleri bağlamında “kesikli” ve “kesiksiz” olmak üzere iki kategori altında toplanmaktadır. Kesikli benzeşimler, bir davranış örüntüsüne ilişkin olayları belli zaman dilimlerindeki durumlarına göre ayrı ayrı gösterir. Fakat kesiksiz benzeşimler, bir zaman dilimindeki değişimleri adım adım gösterir, ancak adımlar birbirinden bağımsız değildir. Aslında bu tür bir ayırım pek gerekli değildir, çünkü iki tür benzeşimden birinin seçimine ilişkin karar vermede, benzeşimi yapılacak olgunun özellikleri ve benzeşim ile ulaşılacak olan hedefler yardımcı olur.

Alessi ve Trollip (1991) de benzeşimleri iki ana kategoride olmak üzere dörde ayırırlar. Onların iki ana kategorisi öğretimi yapılacak içeriğin türü ile ilgilidir; bunlar ne ve nasıl kategorileridir. “Ne” kategorisinde bulunan iki tür benzeşim Fiziksel Benzeşim ve Süreç (işlem) Benzeşimidir. “Nasıl” kategorisinde bulunan iki tür benzeşim ise Yöntemsel Benzeşim ve Durumsal Benzeşimdir.
Konu alanlarının anlaşılmasına yardımcı olmak için hazırlanacak olan benzeşimler çok çeşitlilik göstermekte ve değişik kategorilerde sınıflandırılmaktaysa da, herhangi bir konu için hazırlanacak olan benzeşimin belli bir kategoriye dahil edilmesi bazen zor olabilir. Çünkü birden fazla benzeşimin özellikleri tek bir benzeşimde entegre edilebilir. Aslında hazırlayacağımız benzeşimi bir benzeşim kategorisine dahil etmek ve o bağlamda çalışmak zorunluluğumuzda yoktur. Tek koşul öğrenmeye yardımcı olacak bir benzeşim hazırlayabilmektir.

Benzeşimlerin Avantajları
Benzeşimlerle gerçek hayattaki riskli, zaman alıcı, tehlikeli veya zaman bağlamında mümkün olmayan olguların temsil edilmesi ve öğrencinin bunlarla deney yapıp incelemeler yapması sağlanabilir. Öğrenme ortamında karmaşık konu örüntülerinin basite indirgenerek çalışılmasına olanak veren benzeşimler zaman tasarrufu sağladıkları gibi, kaynaklarda ekonomiklik de sağlar. Örneğin bir elektrik üretim plantasyonunun nasıl çalıştığı, bir atomik deneyin nasıl gerçekleştirilebileceği veya bir uçağın değişik riskli koşullar altında nasıl idare edilebileceği benzeşimlerle güvenli bir şekilde çalışılabilir.

Doğal ve toplumsal olguların belli koşullarda kontrol edilip yönlendirilmelerinin sonuçları da benzeşimlerle çalışılarak, bu konudaki deneysiz öğrenme zorlukları yenilebilir. Zaman değişkeninin kontrolü, olgusal değişkenlerin maniple edilmesi ve kestirimsel bilgilerin değerlendirilmesi benzeşimlerle olasıdır. Gerçek hayattaki durumlarda ayrıntının fazla olması dolayısıyla bazı önemli değişkenlerle ilgili bilgilerin algılanması zordur. Benzeşimler, ayrıntıların önce en aza indirgenerek, sonra ayrıntı yoğunluğunun yavaş yavaş arttırılarak olguların incelettirilmesine izin verebilir.

Benzeşim yazılımları konu alanını temsil etmek için (genellikle) matematiksel modelleri işe koşarlar. Yukarıda sözü edildiği gibi, bu matematiksel modeller, değişkenlerin değeri değişirken zamana bağlı olarak bu değerlerin değişkenler üzerindeki etkisiyle ilgili veriler elde etmeyi sağlar. Değişken değerleri grafiksel olarak ifade edilebilir ve genellikle görsel bir arabirimle maniple edilebilirler. Doğrudan maniple edilebilir arabirimlerle, modeli çıkartılan sistemin işlevsel parçaları öğrenci tarafından maniple edilerek incelenebilir. Ekran nesneleri ve ikonlar bu bağlamda işe koşulabilmektedir. İşte bu etkileşimli özellikler benzeşimlere eğitsel benzeşim niteliği katar (Laurillard, 1993). Verilerin görsel ifadeleri ve bunların doğrudan maniple edilebilir şekilde tasarlanarak programlanması da benzeşim arabirimlerini kullanıcıya daha bir yakın hale getirir (Hartley, 1988).