Hiper Ortam ve Çoklu Ortam (Multimedya)

Hiper Ortam ve Çoklu Ortam (Multimedya)
Hiper metinler sadece yazı ve veri ihtiva etmezler. Eğer hazırlanan yazılım sistemi metin dışında fotoğraf, şekil, ses, müzik, hareketli resim, üç boyutlu resim ve film gibi bilgi temsil biçimi içermiyorsa bu tip sistemleri hiper metin olarak adlandırmak yazılımların ifade mozaiği hakkında bilgi vermek için yararlı olur. Özellikle bilgisayarlardaki gelişmelerle fotoğraf, şekil, ses, müzik, hareketli resim, üç boyutlu resim ve filmleri de hiper metinlere entegre etmek mümkündür. Bu tip sistemler hiper ortam (hypermedia) olarak adlandırılır, birden fazla bilgi temsil biçimi ihtiva eden anlamındadır. Hiper metin ve hiper ortam kavramları genellikle birbirleri yerine kullanılmaktadır. Diğer bir hiper ortam çeşidi olarak görebileceğimiz çoklu ortam (multimedia) kavramını da burada tanıtmakta fayda vardır. Hiper ortam ve çoklu ortam birbirine çok benzer, hatta bunları birbirinden ayırmanın bir anlamı da yoktur. Çoklu ortam hiper ortamı, hiper ortam hiper metini bir alt sistem olarak bünyesinde taşır.

Shneiderman’e (1992) göre çoklu ortamı hiper ortamdan ayıran temel özellik “donanımdır” (s. 418). Çünkü ilk hiper ortam ve çoklu ortam sistemleri incelendiğinde, hiper ortamlarda kullanıcının aynı donanım içinde farklı bilgi temsilleriyle iletişim kurduğunu görürüz. Buna karşın, bir çoklu ortam içinde kullanıcı video-disk gibi ek donanımlara da program olanaklarını kullanarak ulaşabilmekteydi. Gelişen teknoloji ile tüm ek donanımların tek bir donanımda toplanması sağlanmış ve hiper ortam ve çoklu ortam arasında belirgin bir fark kalmamıştır. Bazı teknologlar ise bir hiper ortamın çoklu ortam olabilmesi için tüm olası bilgi temsil biçimlerinin ortam içinde kullanılması gerektiğini ifade etmektedirler.

HyperCard ve ToolBook gibi yazımlık ortamlarının yazılım geliştiricilerin hizmetine sunulmasıyla hem hiper metinlerin hem de hiper ortam ve çoklu ortam yazılımlarının hazırlanması kolaylaşarak yaygınlaşmıştır. Bir önceki bölümde değinildiği üzere yazımlık ortamlarının nesne tabanlı yapıları, bilgiyi yığınlar halinde düzenlemeye, aktif terimler yaratmaya, buton ve ikonlarla düzenlenen yığınları ilişkilendirip bağlamaya yardımcı olmaktadır. Zaten HyperCard bir dizi not kartı, ToolBook ise bir dizi defter sayfası metaforu üzerine kurulmuştur. Birçok yazılımın yardım menüsü ve eğitmen birimleri hiper metin veya hiper ortam olarak hazırlanmaktadır. Ayrıca kitap, ansiklopedi ve sözlükler de doğrusal olmayan elektronik ortamlara dönüştürülmektedir. Hiper metin ve hiper ortam uygulamalarına her alanda[1] rastlamak olasıdır. Günlük gazetelerimizin bir çoğuna bu formatlarda Internet[2] vasıtasıyla ulaşmak mümkündür.

Doğrusal olmayan şekilde yapılan bilgi organizasyonu ve değişik bilgi temsil biçimleri çok duyulu bir algı sistemine sahip olan insanoğlu için daima cazip olmuştur. Okuduğumuz bir kitaptaki öykünün bir filme aktarılarak sözü edilen mekanlarda görsel olarak anlatılmasını da aynı ilgiyle izlemişizdir. Konu yeni bilgilerin öğrenilmesi olduğunda da bilgiyi değişik ifade biçimleriyle çalışmak isteriz. Bir denklemin grafiğini, bir grafikte ifade edilen değişkenlerin somut olaylardaki anlatımını canlandırma olarak görmek isteriz. Bir kuşun değişik özellikleri ile birlikte ötüşünü de merak ederiz. İşte bütün bu farklı bilgileri aynı ortam içinde hiper veya çoklu ortamlar işleyebilir. Bu nedenle temsil biçimlerini cömertçe işe koşan ortamların kullanımı için eğitimden politikaya, spordan sağlığa birçok alan vardır.
[1] Http://www.demokrasivakfi.org.tr/ataturk
[2] Http://www.milliyet.com.tr,
Http://www.sabah.com.tr